مردم ما آدم‌هایی غیرقابل پیش‌بینی هستند
داود علیزاده
هر چه بر رامبد جوان و برنامه خندوانه انتقاد وارد باشد، نمی‌تواند از چند نکته مثبت این برنامه در دوره‌های مختلف چشم‌پوشی کرد. ایجاد نشاط و شعف در بین بینندگان بر پایه ترویج خنده، بن‌مایه‌های انتقاد اجتماعی جناب‌خان در عین محبوبیت کم‌نظیر این شخصیت، سرگرمی بینندگان در یکی از سخت‌ترین دوران سال‌های اخیر و صدالبته معرفی کمدین‌های جدید و معرفی استندآپ کمدی به‌عنوان فعالیتی که جامعه به وجود این فعالیت و افرادی حرفه‌ای در این زمینه نیازمند است.
استندآپ یا شوخی‌پردازی روی صحنه، نوعی از کمدی است که در آن، اجراکننده به‌صورت مستقیم با مخاطب صحبت می‌کند. این کمدی معمولا از سوی یک نفر اجرا می‌شود. در این نمایش، کمدین با اجرای سریعی از داستان‌گویی، لطیفه و شوخی‌های کوتاه و گذرا و بداهه‌سازی‌هایی که جمع تماشاگران پذیرای آن باشند، به انتقال مضامین می‌پردازد. اجراکننده معمولا سرنوشت مسائل و معضلاتی را که به‌طور بسیار مهم و جدی اجتماع کلی را درگیر خودساخته به چالش می‌کشد، به این امید که باعث شگفتی و خنده تماشاگران شود و مشکلات اجتماع را با لبخند تبدیل به آرامش کند.
برنامه خندوانه در فصل دوم، مسابقه خنداننده برتر را برگزار کرد. این مسابقه با محوریت استندآپ کمدی میان ۱۶ کمدین و به صورت حذفی با رای مردم برگزار می‌شد. کمدین‌هایی همچون علی‌رضا خمسه، امین حیایی، سروش صحت، سیدجواد رضویان، مهران غفوریان، رضا شفیعی‌جم، بیژن بنفشه‌خواه، سپند امیرسلیمانی، امیرمهدی ژوله، و… در این دوره حضور داشتند.
اما در فصل چهارم، خندوانه رویکرد دیگری را در پیش گرفت. رامبد جوان مسابقه «خنداننده شو» را ترتیب داد. در این مسابقه شرکت‌کنندگان برای اولین بار در طول برنامه از میان مردم انتخاب شده بودند و به اجرای استندآپ کمدی می‌پرداختند. در این مسابقه ۱۶ نفر از چند صد هزار نفر انتخاب‌شده و زیر نظر مربیان خود که شامل رامبد جوان، شقایق دهقان، حسن معجونی و اشکان خطیبی بود، آموزش دیدند و طی هر قسمت به‌صورت چهار نفره با هم به رقابت پرداختند.
مسابقه خنداننده شو ۲ نیز در فصل پنجم خندوانه برگزار شد. به منوال فصل قبلی این مسابقه، شرکت‌کنندگان از میان مردم انتخاب شدند و اقدام به استندآپ کمدی کردند. در این مسابقه ۱۶ نفر از چند صد هزار نفر انتخاب شدند و زیر نظر مربیان خود که شامل رامبد جوان، پانته‌آ بهرام، اشکان خطیبی و فرهاد آییش آموزش دیدند و طی هر قسمت به‌صورت چهار نفره با هم به رقابت پرداختند.
ساره رشیدی از شرکت‌کنندگان بااستعداد دور دوم خنداننده شو بود که توانست با شیوه اجرائی صمیمی، بهره‌گیری از لهجه زیبا و دوست‌داشتنی شیرازی، ادغام خاطرات و تخیل خود استعدادش را در استندآپ کمدی نشان دهد و مورد توجه مخاطبان قرار گیرد. به‌طوری‌که پس از پایان برنامه خنداننده شو نه‌تنها فعالیت خودش را در این زمینه ادامه داد؛ بلکه هر روز به مخاطبان و علاقه‌مندان کارهای وی افزوده شد.
رشیدی به‌طور ساده خودش را این‌گونه معرفی می‌کند: «من ساره رشیدی هستم متولد ۲۳ دی‌ماه ۱۳۶۶ در شیراز. دانش‌آموخته کارشناسی در رشته ارتباط تصویری. کمدینم و بازیگری و مجری‌گری می‌کنم!» گفت‌وگویی را با این کمدین داشته‌ایم که خواندن آن خالی از لطف نیست.
خانم رشیدی در شروع لطفا از فعالیت این روزهای خودتان بفرمایید و اینکه بعد از خندوانه چقدر زندگی شما دستخوش تغییر شد؟
این روزها در حال انجام تمرین‌های تئاتر جدیدم هستم و ان‌شاءالله این پروژه در مردادماه به روی صحنه می‌رود. همچنین در حال حاضر مجری یک مسابقه اینترنتی هم هستم. طبیعتا حضور در خانواده خندوانه تغییراتی را در زندگی من به‌دنبال داشت که باعث شد عمده فعالیت‌هایم را در حوزه تئاتر، بازیگری و کمدی متمرکز کنم.
چقدر به سویه انتقادی استندآپ خودتان اهمیت می‌دهید و بیشتر تمرکزتان بر بیان چه موضوعاتی است؟
نقد، اصل جداناپذیری از استندآپ و به‌طورکلی مقوله کمدی است. من به جنبه‌های انتقادی استند‌آپ‌هایم اهمیت ویژه‌ای می‌دهم؛ اما متاسفانه به علت ممیزی‌ها و تلاش خارج از گود عده‌ای برای کمرنگ کردن حضور زنان در حیطه طنز باعث ارائه ناقص انتقادات و مسائل اجتماعی از سوی من و همکارانم می‌شود. متاسفانه در شرایط فعلی مردم ما عمدتا ناامید و دلسرد هستند. دغدغه اصلی من نشان دادن این مهم است که زندگی با تمام شلوغی و سختی‌هایش می‌تواند لحظات شیرین و لذت‌بخشی داشته باشد که غافل شدن از دیدن این زیبایی‌ها ممکن است، حسرتی همیشگی را تا پایان عمر برای ما به همراه داشته باشد.
آستانه نقدپذیری جامعه ایرانی را در حال حاضر تا چه حدی می‌دانید؟ به نظرتان می‌شود هر نقدی را در قالب استندآپ مطرح کرد؟
مردم ما آدم‌هایی غیرقابل پیش‌بینی هستند. گاهی یک شوخی کوچک منجر به خشم عمومی گسترده‌ای می‌شود که شاید یک کمدین توقع چنین واکنشی را نداشته باشد. گاهی هم یک نقد اصیل و پخته چنان به جان مردم می‌نشیند که در شبکه‌های اجتماعی دست‌به‌دست می‌شود و حمایت‌های همگانی را در پی خواهد داشت؛ اما امید می‌رود مقوله استندآپ بتواند آستانه نقدپذیری جامعه را بالا ببرد طوری که بتوان شاهد اصلاحاتی در سطح کلان و در بطن اجتماع باشیم.
در سال‌ها اخیر شاهد برخی جوک‌سازی بر مبنای حوادث تلخ و یا بحران‌های اجتماعی بوده‌ایم. به‌طور مثال جوک‌سازی درباره حمله داعش یا حادثه پلاسکو و … به‌عنوان یک طنزپرداز این مساله را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
از زاویه دید من شوخی با چنین مسائلی بستگی به این دارد که سویه انتقادی آن طنز، به سمت چه کسی یا چه چیزی باشد؛ مثلا اگر احساسات رقیق مردم یا مرگ و یا غم و اندوه حاصل از واقعه دستمایه طنز قرار گیرد به‌طور قطع باعث خشم و عصبانیت مخاطب می‌شود؛ اما اگر در مورد رسیدگی به افراد و اشخاص آسیب‌دیده و یا کم‌کاری مجریان اطلاع‌رسانی شود، نه‌تنها بد نیست، بلکه می‌تواند گره‌گشا نیز باشد و توجهات را به موضوعی خاص، منعطف کند.
در شرایط بحرانی که جامعه در اضطراب به‌سر می‌برد، پرداختن به طنز نوعی مسامحه و سهل‌گیری نسبت به واقعیت‌ها نیست؟
همان‌طور که در پاسخ سوال پیشین گفتم، بستگی به هدف طنز و طنزپرداز دارد.
تا چه اندازه به استندآپ نگاه ابزاری دارید؟ اینکه ابزاری برای بیان نقد باشد یا طریقی برای امرار معاش؟
هرکسی در جایگاه شغلی خود وظیفه‌ای دارد و درعین‌حال از آن راه امرار معاش هم می‌کند. من هم در عین تعهد به مخاطبان و ابراز دغدغه‌هایم از این مقوله مستثنا نیستم.
و حضور مخاطب؟
به طبع گرمای حضور مخاطب انرژی طنزپرداز را به طرز چشمگیری افزایش می‌دهد.
استندآپ‌های روز دنیا را دنبال می‌کنید؟ آیا شده از متن آن‌ها گرته‌برداری کنید و یا به ایرانیزه کردن آن‌ها اقدام کنید؟
بدیهی است که برای به‌روز ماندن و مطلع شدن از ساختار و محتوای کمدی‌های روز دنیا پیگیر کارهای عده‌ای از کمدین‌های برتر دنیا هستم؛ اما تا به حال اقدام به نسخه‌برداری از آن‌ها نکرده‌ام. گرچه مخالفتی با این موضوع ندارم و اگر کسی چنین کند، ایرادی به او نیست.
در ادبیات کلاسیک فارسی شاعران و نویسندگانی به نگارش طنز پرداخته‌اند، از این متون نیز بهره گرفته‌اید؟
همان‌گونه که می‌بایست موج نوین امروزی را در کمدی دنبال کرد، جهت تقویت بن‌مایه طنز باید ادبیات و متون کلاسیک را نیز مطالعه کرد؛ اما من تاکنون بهره‌برداری مشخصی در کارهایم از این متون نداشتم.
تاکنون شده که به‌خاطر اجرائی استندآپ در برنامه یا فضای مجازی مورد هجمه و واکنش اجتماعی روبه‌رو شوید؟ اگر زمانی با این مساله روبه‌رو شوید واکنش شما چیست؟ (مثلا قومیتی یا شهری یا حتی جنسیتی واکنش تهدیدآمیزی نسبت به طنز شما داشته باشند؟)
هر اجرائی مخالفین و موافقین خودش را دارد. در کنار بازخوردهای مثبت، با واکنش‌های منفی هم مواجه شده‌ام. اگر چنین اتفاقی بیفتد، درصورتی‌که اشتباه کرده باشم، عذرخواهی خواهم کرد و در غیر این صورت سکوت می‌کنم تا سوءتفاهم‌ها برطرف شود.
برای استندآپ چقدر از وقایع روزانه و یا خاطرات کمک می‌گیرید و چقدر به تخیل خودتان تکیه دارید؟
بخش عظیمی از اتفاقات برگرفته از زندگی روزانه و تجربه زیسته خودم است؛ اما در مواردی مجبور به سانسور هستم، در مواقعی هم برای بهتر شدن فرم کلی استندآپ از قدرت تخیلم استفاده و در اصل موضوع دخل و تصرف می‌کنم.
دیدگاهتان را بنویسید